Ζακύνθια ποιήτρια του 19ου αιώνα. Αριστοκρατικός γόνος μιας κλειστής και ανδροκρατούμενης κοινωνίας. Φλογισμένη πένα , επηρεασμένη απ το επαναστατικό πνεύμα της εποχής της θέλει να αποτυπώσει στο χαρτί τον αγώνα του ανθρώπου, να αρθρώσει τις κραυγές του και να αναμετρηθεί με το «Θεό» και τη μοίρα του.
Οι καιροί όμως εκείνοι δεν επιτρέπουν στις γυναίκες να έχουν παρουσία στην πνευματική, πολιτική και κοινωνική ζωή ως ξεχωριστές και αυτόνομες οντότητες. Ο ίδιος της ο πατέρας πιστεύει όπως και οι σύγχρονοι του ότι «η περίοδος» επηρεάζει την εγκεφαλική λειτουργία των γυναικών φτάνει δε στο σημείο να δηλώσει όταν η κόρη του προσπάθησε για πρώτη φορά ν’ αρθρώσει λόγο και να ορίσει την ζωή της, πως «τα γράμματα της εσκότισαν το νου».
Η Μουτζάν, έχει επίγνωση της κατάστασης και προβάλλει τις εμπειρίες της ως κοινές για τη γυναικεία πολιτιστική ταυτότητα: «Επάνω εις αυτό το ήθος εγώ έκαμα έναν συμπερασμόν ο οποίος είναι τούτος. Η ελευθερία, μάλιστα δε και τα γράμματα, δίδουν εις τον άνθρωπον μεγάλην ευτολμίαν, μήτε τον αφίνουν να σύρεται ωσάν ζώον από την γνώμην των άλλων, τώρα ίσως οι παλιοί κάτοικοι τούτης της νήσου, όντες ακόμη πολλά βάρβαροι δια να έχουν τας γυναίκας ωσάν σκλάβας εστοχάσθηκαν να τας κρατούν κλεισμένας και αγραμμάτους».
Ευαίσθητη με ξεχωριστή αισθαντικότητα μαραζώνει «δια παντός εις το σπήτι» και επαναστατεί στην καταδίκη που της επέβαλαν κραυγάζοντας μέσω των λέξεων: «Τι λοιπόν, έλεγα με τον εαυτόν μου, έχω να αποθάνω... χωρίς να κάμω καλόν; χωρίς να εκπληρώσω εκείνο το τέλος δια το οποίον βάνει ο Θεός τον άνθρωπον εις τον κόσμον; Δυστυχισμένη Ελίζα! Πού είναι τώρα εκείνη η ευτυχέστατη και ενάρετη ζωή, την οποίαν επήγαινες προφθάνωντας με του νοός σου τα μάτια; Και σείς, μαύρα μου συγγράματα που σας αγαπούσα και ήθελα το καλόν σας... έχετε κλεισμένα εδώ μέσα... να χορτάσητε την κοιλίαν των σαρακών, ή έχει κανέναν καιρόν να μεταχειρίζωνται τα μέλη σας εις τας χρείας του μαγειρείου; Εγώ αποθνήσκω, αλλά πόσον ο θάνατος μου ήθελε με λυπεί ολιγώτερον αν ημπορούσα να σας παραδώσω εις κανέναν σπουδαίον, εις κανέναν ’που να τιμά, και όχι να καταφρονή τα γεννήματα της αγχινοίας!».
Στον αντίποδα εμείς σήμερα εντός της πολιπολιτισμικότητας του ΕΓΩ άγνωστοι ανταγωνιστές της καθημερινότητας διαλογιζόμαστε την κρίση εκτός των τειχών της τέχνης και των γραμμάτων ως μαινάδες κατάθλιψης με αποτέλεσμα την εξόντωση της ψυχής και το θάνατο από τον ημέτερο εσω βάρβαρο.
ΓΙΑΤΙ;
Γιατί το τόλμημα της αντίδρασης μας είναι το βίαιο και σκληρό κέλυφος του εδώ και τώρα και όχι η σύνεση του ΕΜΕΙΣ, της ελευθερίας, της σκέψης και του λόγου.
Ας αντισταθούμε όπως η Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου μέσα από το φως των γραμμάτων και το θεατροποιημένο δρώμενο του είναι μας.
(Δημοσίευση στο περιοδικό της ΠΕΕ ΟΤΕ τεύχος Μαίου 2011)
